Khoảng một nửa số người trưởng thành trên toàn thế giới phải đối mặt với tình trạng gàu vào một thời điểm nhất định, chủ yếu là do một loại nấm có tên Malassezia globosa cùng với việc da đầu tiết ra quá nhiều dầu. Tin tốt là loại nấm men này bình thường vẫn tồn tại trên đầu chúng ta, nhưng khi có thêm dầu nhờn từ các tuyến da đầu, nó sẽ phát triển mạnh mẽ. Nó phân hủy các loại dầu này thành các chất như axit oleic, về cơ bản khiến các tế bào da tăng tốc độ nhân lên và bong tróc ra. Những người không gội đầu thường xuyên hoặc sử dụng các loại dầu gội quá mạnh thường làm tình hình trở nên tồi tệ hơn. Một nghiên cứu được công bố vào năm 2018 cho thấy khoảng hai phần ba số người mắc phải tình trạng gàu có lượng nấm này cao hơn so với những người không gặp vấn đề về bong tróc da đầu.
Khi có sự phát triển quá mức của nấm Malassezia trên da đầu, nó sẽ kích hoạt phản ứng miễn dịch của cơ thể, dẫn đến việc sản xuất nhiều interleukin-6 hơn. Chất này được biết đến là nguyên nhân gây viêm, dẫn đến các triệu chứng khó chịu như ngứa và những mảng đỏ. Những người có da đầu nhạy cảm thường bị mất khoảng 2,3 lần lượng ẩm nhiều hơn qua lớp màng bảo vệ da so với người bình thường, được đo bằng chỉ số mất nước qua biểu bì (transepidermal water loss) hay viết tắt là TEWL. Lớp màng bảo vệ bị suy yếu này khiến các mảng gàu xuất hiện nhanh hơn và nghiêm trọng hơn. Đối với những người đang phải đối mặt với bệnh viêm da tiết bã (seborrheic dermatitis), vốn là dạng gàu nặng, lượng histamine trong cơ thể họ thường cao hơn khoảng 40% so với người không mắc tình trạng này. Lượng histamine gia tăng chắc chắn làm cho tình trạng trở nên tồi tệ hơn, cả về mức độ khó chịu lẫn mức độ viêm ở các vùng bị ảnh hưởng.
Một hệ vi sinh trên da đầu cân bằng giúp giảm 78% nguy cơ gàu tái phát. Duy trì độ pH hơi axit (4,5–5,5) sẽ hỗ trợ sự cân bằng này, trong khi sulfate có thể loại bỏ dầu tự nhiên và làm rối loạn hàng rào bảo vệ. Sử dụng dầu gội chống nấm hai lần mỗi tuần có thể giảm Malassezia đến 90% trong vòng bốn tuần, kiểm soát hiệu quả tình trạng bong tróc mà không gây hại cho các vi sinh vật có lợi.
Hầu hết các loại dầu gội chống gàu đều tập trung vào hai vấn đề chính gây ra hiện tượng gàu bám trên da đầu là sự phát triển nấm quá mức và tình trạng tích tụ dầu thừa. Một thành phần phổ biến là kẽm pyrithione, hoạt động bằng cách làm rối loạn màng tế bào của Malassezia globosa, về cơ bản là loại nấm có hại gây ra gàu. Các nghiên cứu cho thấy thành phần này có thể giảm khoảng 78% vi sinh vật này trong điều kiện kiểm soát thí nghiệm. Thành phần quan trọng khác là sulfide selen, giúp kiểm soát lượng dầu mà da đầu sản xuất. Lượng dầu ít hơn đồng nghĩa với việc ít chất dinh dưỡng hơn cho sự phát triển của nấm men. Khi hai thành phần này kết hợp với nhau, chúng tạo ra môi trường mà nấm khó có thể tồn tại và sinh sôi, từ đó hiệu quả ngăn chặn chu kỳ hình thành gàu mà rất nhiều người thường xuyên phải đối mặt.
Ngoài việc chống lại nấm, nhiều sản phẩm này còn chứa các thành phần giúp làm dịu làn da bị kích ứng và loại bỏ các tế bào da chết. Chẳng hạn như axit salicylic, hoạt động bằng cách phá vỡ các liên kết giữa các tế bào da trên da đầu, từ đó giúp ngăn ngừa những mảng gàu phiền toái hình thành. Nhựa than đá là một thành phần phổ biến khác thực sự làm chậm quá trình sản xuất tế bào da mới. Theo một số nghiên cứu được công bố vào khoảng năm 2023, khi mọi người sử dụng dầu gội đầu chứa cả hai thành phần này cùng nhau, họ thường nhận thấy cảm giác ngứa giảm rõ rệt sau khoảng ba ngày vì tình trạng viêm đã được giảm đáng kể. Ngoài ra còn có ketoconazole, thành phần này tăng cường hiệu quả bằng cách ngăn cơ thể phản ứng thái quá với các tác nhân nấm xâm nhập, khiến toàn bộ quá trình điều trị trở nên hiệu quả hơn đối với các trường hợp dai dẳng.
Một nghiên cứu gần đây được công bố trên Tạp chí Da mỹ phẩm cho thấy khoảng 86% những người tham gia thấy các vảy của họ giảm một nửa hoặc nhiều hơn chỉ trong vòng bốn tuần khi sử dụng sản phẩm thường xuyên. Shampoo có chứa 1% kẽm pyrithione hoạt động gần như tốt như các giải pháp theo toa của bác sĩ cho những người phải đối phó với các vấn đề gàu nhẹ đến trung bình. Nghiên cứu cũng cho thấy một điều thú vị về kỹ thuật ứng dụng. Khi người dùng để dầu gội nằm trên đầu trong 5 phút thay vì rửa ngay lập tức, họ hấp thụ 31% nhiều chất chống nấm hơn. Điều này giải thích tại sao việc làm đúng theo hướng dẫn thực sự có thể giúp bạn có kết quả tốt từ các sản phẩm này.
Zinc pyrithione là một thành phần nền tảng, ức chế Malassezia globosa và điều chỉnh sản xuất mỡ. Một năm 2024 Xem xét công thức lâm sàng đã chỉ ra rằng các loại dầu gội chứa 1% kẽm pyrithione làm giảm 71% các vảy gàu nhìn thấy trong bốn tuần nhờ vào đặc tính kháng vi sinh và chống viêm của nó.
Ketoconazole, đặc biệt ở dạng kê đơn 2%, cho thấy hiệu quả 89% đối với gàu dai dẳng trong các thử nghiệm ngẫu nhiên ( Liệu pháp Da liễu, 2023 ). Nó tác động lên màng tế bào nấm mà không làm rối loạn hàng rào lipid tự nhiên của da đầu, khiến nó trở thành lựa chọn lý tưởng cho các trường hợp tái phát hoặc kháng trị.
Axit salicylic hòa tan các tế bào sừng hóa, làm sạch các vảy gàu hiện có và ngăn ngừa các vảy mới bám vào. Các nghiên cứu cho thấy các công thức chứa 3% làm tăng tốc độ bong tróc tế bào chết lên 40% so với giả dược ( Tạp chí Da liễu Anh, 2024 ). Tuy nhiên, việc lạm dụng có thể làm khô da đầu nhạy cảm, vì vậy nên kết hợp với các thành phần dưỡng ẩm.
Cơ chế | Tác động | Hỗ trợ lâm sàng |
---|---|---|
Hiệu ứng kìm tế bào | Giảm tốc độ tái tạo thượng bì từ 35–50% | nghiên cứu trong 8 tuần cho thấy giảm 67% tình trạng bong vảy |
Tác dụng giảm ngứa | Giảm ngứa trong vòng 72 giờ | 82% bệnh nhân báo cáo cảm thấy giảm triệu chứng (Nghiên cứu Sức khỏe Da đầu 2023) |
Tính chất điều tiết bã nhờn | Cân bằng sản xuất dầu nhờn trong 4 tuần | giảm 58% các phàn nàn về da đầu bết dầu |
Theo một báo cáo gần đây năm 2024 về hiệu quả da liễu, đánh giá 23 loại dầu gội chống gàu khác nhau, các sản phẩm chứa kẽm pyrithione hoặc ketoconazole thường cho thấy cải thiện rõ rệt trong khoảng từ 5 đến 7 ngày. Các loại dầu gội chứa axit salicylic thường mất nhiều thời gian hơn, thường cần khoảng từ 10 đến 14 ngày trước khi người dùng nhận thấy những thay đổi thực sự. Nhựa than đá vẫn hiệu quả trong việc kiểm soát gàu dài hạn, tuy nhiên nhiều người gặp khó khăn trong việc kiên trì sử dụng do mùi hôi khó chịu của nó. Gần một nửa (khoảng 42%) những người đã thử các sản phẩm chứa nhựa than đá cho biết mùi hôi là lý do khiến họ từ bỏ hoàn toàn. Khi đối phó với các vấn đề gàu dai dẳng, các chuyên gia thường khuyên nên chuyển đổi giữa các thành phần hoạt tính khác nhau khoảng hai tháng một lần. Cách tiếp cận này giúp tránh việc vi khuẩn quen dần với thành phần hoạt chất khi tiếp xúc nhiều lần.
Theo các nghiên cứu, khi sử dụng đúng cách, dầu gội chống gàu có thể giảm lượng mảng da đầu từ khoảng 63% đến 89% theo nghiên cứu được công bố trên Tạp chí Da liễu Mỹ phẩm vào năm 2022. Những sản phẩm tốt nhất hiện nay kết hợp các thành phần mạnh mẽ như ketoconazole 1% đến 2% giúp chống lại nấm hoặc kẽm pyrithione hỗ trợ điều tiết sản xuất dầu, tất cả đều được pha trộn trong các công thức dịu nhẹ mà người dùng có thể sử dụng thường xuyên mà không gặp phải các vấn đề kích ứng. Các phương pháp điều trị dựa trên nhựa than đá thực sự làm chậm quá trình tái tạo tế bào da đầu khoảng một nửa so với không sử dụng gì, theo kết quả nghiên cứu từ Tạp chí Da liễu Quốc tế vào năm 2021. Những loại dầu gội chứa axit salicylic hoạt động hiệu quả trong việc làm sạch các mảng bám trên da đầu nhanh gấp khoảng ba lần so với các loại thông thường. Nghiên cứu gần đây từ năm ngoái cho thấy các công thức mới đang bắt đầu kết hợp cả khả năng chống nấm mạnh mẽ cùng các đặc tính làm dịu, được thiết kế đặc biệt cho những người có da đầu nhạy cảm.
Những người có da đầu nhờn thường đạt được kết quả tốt nhất từ các sản phẩm chứa selenium sulfide hoặc ketoconazole. Các thành phần này hoạt động khá hiệu quả trong việc giảm sự phát triển của nấm men, thường cho thấy mức giảm khoảng 78% sau hai đến bốn tuần sử dụng đều đặn. Những người có da đầu khô hoặc nhạy cảm nên tìm các sản phẩm chứa kẽm pyrithione hoặc bột yến mạch keo (colloidal oatmeal). Các lựa chọn này giúp kiểm soát gàu hiệu quả mà vẫn dịu nhẹ cho da đầu. Đối với trường hợp viêm da tiết bã (seborrheic dermatitis) cụ thể, các nghiên cứu được công bố trên Tạp chí Da liễu Lâm sàng và Thực nghiệm vào năm 2023 cho thấy dầu gội chứa 1% ciclopirox mang lại hiệu quả giảm triệu chứng tốt hơn khoảng 35% so với các loại dầu gội thông thường có sẵn trên thị trường. Điều này khiến chúng trở thành một lựa chọn đáng cân nhắc đối với những ai đang phải đối mặt với các triệu chứng kéo dài.
Theo một nghiên cứu gần đây năm 2023 khảo sát khoảng 1.200 người tham gia, khoảng 78 phần trăm nhận thấy tình trạng gàu của họ cải thiện chỉ sau bốn tuần sử dụng dầu gội chứa ketoconazole hoặc zinc pyrithione, theo kết quả được công bố trên Tạp chí Da liễu Hoa Kỳ. Hầu hết các bác sĩ da liễu đều khuyên bệnh nhân rằng việc kiên trì điều trị đóng vai trò rất quan trọng. Họ khuyến nghị gội đầu bằng các sản phẩm này khoảng hai lần mỗi tuần và đảm bảo để sản phẩm lưu trên da đầu từ khoảng bốn đến sáu phút để các thành phần hoạt tính có thể thẩm thấu sâu vào da đầu. Đối với những người gặp phải cả tình trạng gàu và khô da đầu, nhiều chuyên gia khuyên nên sử dụng các công thức kết hợp giữa acid salicylic và tinh dầu trà xanh (tea tree oil), vì chúng vừa kiểm soát sự phát triển của nấm vừa giúp duy trì độ ẩm cho da đầu, tránh gây kích ứng về sau.
Đầu tiên làm ướt tóc với nước ấm để các lỗ chân lông mở ra đúng cách. Lấy khoảng một lượng dầu gội bằng kích thước đồng xu vào giữa hai bàn tay, tạo bọt kỹ rồi nhẹ nhàng xoa trực tiếp lên vùng da đầu. Cố gắng dùng đầu ngón tay thay vì cào bằng móng tay vì việc này có thể làm tổn thương da bên dưới. Vừa làm vừa di chuyển theo vòng tròn, giúp phân tán đều các thành phần có lợi trong dầu gội, bao gồm cả kẽm pyrithione. Giữ nguyên như vậy khoảng hai đến ba phút trước khi xả sạch. Điều này giúp các thành phần như axit salicylic có đủ thời gian phát huy tác dụng loại bỏ những mảng gàu cứng đầu.
Thời gian tiếp xúc ảnh hưởng lớn đến hiệu quả. Một nghiên cứu về sức khỏe da đầu năm 2023 cho thấy việc giữ dầu gội chống gàu trên da đầu ít nhất ba phút làm giảm rõ rệt Malassezia các colony nấm men, so với mức 48% khi chỉ bôi trong một phút. Thời gian lưu sản phẩm lâu hơn giúp các thành phần hoạt tính thâm nhập các hàng rào biofilm bao quanh các colony nấm men, từ đó tăng cường hiệu quả kháng nấm.
Ban đầu, sử dụng dầu gội trị liệu 2–3 lần mỗi tuần. Khi các triệu chứng đã cải thiện, giảm tần suất xuống còn một lần mỗi tuần để duy trì. Việc sử dụng hàng ngày có thể làm mất đi các lipid thiết yếu, gây ra hiện tượng bã nhờn tiết bù. Để khắc phục tình trạng khô tóc, hãy dùng dầu xả dưỡng ẩm sau đó, thoa từ giữa thân tóc đến ngọn, tránh da đầu.
Gàu chủ yếu do sự phát triển quá mức của loại nấm Malassezia globosa và việc tích tụ quá nhiều dầu trên da đầu.
Dầu gội chống gàu hoạt động bằng cách tác động lên sự phát triển quá mức của nấm và lượng dầu dư thừa trên da đầu, thường sử dụng các thành phần như zinc pyrithione và selenium sulfide.
Các thành phần hiệu quả bao gồm kẽm pyrithione, ketoconazole, axit salicylic và nhựa than đá, mỗi thành phần tập trung vào các yếu tố khác nhau của gàu.
Thông thường nên sử dụng dầu gội chống gàu 2-3 lần mỗi tuần và giảm xuống còn một lần mỗi tuần khi các triệu chứng đã cải thiện.
2025-08-21
2025-06-16
2025-01-13
2025-01-13
2025-01-13
2025-07-10